می نویسم برای عالیجناب اکتای براهنی خالق اثر پرافتخار پیرسر

لقمان مداین منتقد سینما

به گزارش آژانس خبری سینمادرام، لقمان مداین منتقد سینما و ادوار جشنواره فیلم فجر در نقدی مفصل و اختصاصی درباره آخرین ساخته اکتای براهنی یعنی پیرپسر که جمعه شب در کاخ جشنواره فجر با حضور رائد فریدزاده رئیس سازمان سینمایی و جمع کثیری از هنرمندان برای اولین بار اکران داخلی شد و به مدت 5 دقیقه با تشویق ایستاده منتقدین، اصحاب رسانه و مردم مواجه گشت، نوشت:

امشب اثری را دیدم که وقتی اکران می شود علت ممنوع بودنش را می یابی، سه ساعت و ده دقیقه فیلم نمایش بدهی و مخاطب پلک نزند،یک ساعت پیش از شروع صفی بکشند که انتهایش ناپیداست، سالن جای نفس کشیدن نیست. اکتای براهنی فیلمی ساخته سوای هر آنچه نگریسته اید، اگر به فستیوال می آمد چطور آثار دیگر روی ماندن پیدا می کردند؟ و چه خوب شد نیامد چرا که پیش از گرفتن آبرو در این جشنواره او به آنها اعتبار می بخشید، ای کاش که با کمی عقلانیت کاندیدای ایران در اسکار می شد، هرچند که در جشنواره های غربی خوش درخشیده، اعتبارش دست های منتقدین و اصحاب رسانه و مردمی است که یک صدا برای اسطوره کارگردانی بلند شد.

فیلمنامه‌اش کامل‌ترین متنی بود که دیده ام، بی هیچ کم و کاستی، ثانیه ای از کشش خالی نمی شود، تعلیق هایش عجیب خودنمایی می کند، در دل درام طنز می آفریند، کلمات بیهوده ندارد، مونولوگ نمی گوید، دیالوگ پردازی اش چکش کاری شده و تمییز است، درز اطلاعات ندارد، آرام آرام و جویده جویده دیتا می دهد، گل درشت نیست، عطف بندی های بی کم و کاست قدرتمند است، عنصر ارتباطی عالی است، پیرنگش آنقدر پر و پیمون است که مثل مهره های شطرنج یک به یک خرده پیرنگ هایش را به خدمت می گیرد، قهرمان و ضد قهرمانی طوفانی دارد، نویسنده آنقدر در شخصیت پردازی موفق بوده که گره گشایی نمی کند چراکه کاراکتر بالغ شده و می تواند از پس خود بر بیاید، هر کدام روان شناسی مجزای خود را دارند، جذاب آغاز می شود، تمام عیار ادامه می یابد و میخکوب کننده تمام می شود.

کارگردانی دوم، یعنی تدوین فیلم بسیار حرفه ای است، به قدری نماها را با دقت چیده که ریتم اثر نمی افتد، ضربان را در دست گرفته، کانون توجه را حفظ کرده، کات هایی مرتبط و با دقت زده که ما را با یک شاهکار مواجه می سازد، فیلمبرداری مهمی داشت که ثانیه ای از تجربه خالی نبود، زمین بازی را شناخته بود، آن حرکت های دوربین منحصر به فرد، آن زوایای کم نظیر، آن استقراری های به موقع که اثر را فرسنگ ها بالا می برد.
موسیقی متن فضاساز بود، روح مخاطب را به کنترل در می آورد، کنش را همراهی می کرد، تنش را تقویت می کرد، احساسات را برانگیخته می کرد، بر پلان هایی استوار بنا شده و پر افتخار ظاهر شد.

با یک اصلاح رنگ و نور موفق مواجهیم، به خوبی روان شناسی رنگ را می شناسد، پشت هر رنگی تحلیلی نهفته، طراحی صحنه و لباس حساب شده است، مطابق با شخصیت و طبقه اجتماعی و جایگاه افراد طراحی شده و گریم درجه یکش مهر تکامل را بر فیلم کوبیده است.

بازیگرانش را چگونه نقد کنم؟ یک به یک؟ مگر کسی در این جمع ضعیف بود که گله کنم؟ مگر کسی کم گذاشت؟ عالی بودند، آن آسودگی در کلام، آزادی و استقلال عملی که حین ایفای نقش داشتند، آن عمق دادن های بی نظیر و پرمفهوم، صدا و حرکات بدنی که با متن هماهنگ بود، رهایی جسمانی داشتند و منقبض نبودند، از اسلوب های زیبایی شناسی بدن بهره مند بودند، به کاراکترها بعد داده بودند، از الگوهای مکرر پرهیز می کردند به سمت تجربه اولین بار گام بر می داشتند، انرژی خود را به قدر اقتضای صحنه مصرف می کردند، میمیک پرروح و معنوی شان، صادقانه بودن آوای کلامشان، اعمال پیچیده ای که به کار می بردند تا در صحنه بیکار نباشند، مثل سیگار کشیدن و نوشیدنی خوردن و غذا خوردن، همه و همه بنا به نقششان در آنها نمود و بیداد می کرد و تحسین برانگیز بودند.

هنر کارگردان را در انتخاب زوایای دوربین می دیدی، در نوع نورپردازی، در صدا و موسیقی، در تیتراژ، درتدوین، در بازی های منحصر به فردی که بیرون کشیده بود، از چکش کاری کردن فیلمنامه و از اینکه می داند چه می خواهد بسازد.

این اثر را باید بارها برای اکثر کارگردانان امسال جشنواره پخش کنند تا فیلم سازی را یاد بگیرند، محتوایش پدرکشی نیست، هرکس که این را می گوید از قدرت فیلم وحشت کرده، سیاسی نیست و هرکس که این را می گوید دروغ گفته، منکراتی نیست و هرکس که این اتهام را زده خوب است آثار پرفروش دولت سابق را ببیند.
اثر پیرپسر نه محتوایش مشکل دارد و نه منکراتی است و حضرات اگر باور ندارند در پیشگاه مردم دعوت می کنم برای مناظره، خدا را بر استبداد خود ناظر ببینید که هم خلاف نظر شخص رهبری عمل می کنید و به گفته ایشان کج سلیقه اید، هم خلاف خواست مردم که عیال الله هستند، بدانید این کلام قرآن است که هرکس استعدادی را بکشد گویی قتل کرده و عقوبت دارد، سینماگران را با جهل خود نرانید که آمران این تصمیمات دگم قطعا در زمین بازی اسرائیل قرار دارند، یک بار دیگر هم اکتای براهنی را برسر فیلمنامه عنکبوت اذیت کردید و دیدید یک نفر پیدا شد تا با سرقت فیلمنامه عنکبوت مقدس را بسازد و هزینه ای گزاف پرداخت کردید و آنجا تازه به زبان آمدید عنکبوت ایرج زاد به نویسندگی جناب براهنی هیچ مشکلی نداشت.

من هنوز اثر قاتل وحشی را ندیدم، بنا شده در آخرین روز جشنواره اکران شود، پیرپسر بهترین فیلم بود، اکتای براهنی بهترین کارگردان، اگر حسن پورشیرازی را ندیده بودم می خواستم بگویم رضا بابک عزیز بهترین بازیگر نقش اول مرد است که امشب نظرم عوض شد، با یک حسن پورشیرازی خاص مواجه بودیم، که نقش را شخصی سازی کرده بود و می درخشید، میان مهیار شاپوری در بازی خونی و شکیب شجره در دست تنها دو به شک بودم که حامد بهداد در پیر پسر را دیدم و برایم یقین شد که تا اینجا بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بوده است.
مشکل اکثر آثار امسال تدوین بود و وقتی تدوینش را دیدم می توانم بگویم هیچ نقصی نداشت و تا اینجا بهترین تدوینی بود که لمس کردیم.
هرچند پیرپسر در بخش مسابقه نیست اما با دیدن این فیلم دیگر جشنواره مهم نیست، پیرپسر در نگاه منتقدین جوایزش را درو کرد.
آفرین به یکایک عوامل این اثر ماندگار و درخشان.